«خسته‌تان کردم، می‌دانم. اما ... باشد، بالاخره برای یکی باید گفت.

 علی بوده مثل اینکه، ‏می‌رفته سر چاه‌های بیرون مدینه و حرفش را برای آنها می‌گفته. روایت است که چاه‌ها ‏خشک می‌شدند. اما روایتی هم هست که می‌گوید آب چاه‌ها خون می‌شده است، برای ‏همین باید رعایت دیگران را کرد و نگفت، برای هیچ‌کس درد دل نکرد.»‏

‏«اما حالا، حالا که دیگر می‌گردد چی؟»‏

‏«بله، حق با شما است، اما من که گفتم اهل کلام نیستم، برای همین هم گاهی زیادی ‏مصرفشان می‌کنم، مثل مبتدی‌ها، مثل نقاش‌های تازه‌کار که بی‌خود رنگ و خط حرام ‏می‌کنند. خلاصه اینکه پدرم آن روز باخت. پولش مهم نبود، سه سال برده بود. سرجمع پرواز ‏آن نه تا، گمانم، چهل و نه ساعت شد. اگر پنجاه و چهار ساعت می‌شد با نیم ساعت اختلاف ‏گرو را برده بود. تا آفتاب‌زردی غروب هم ماندند، نیامد. بیشتر بعید بود، ده دوازده ساعت پرواز ‏مدام بعید بود، یعنی از بهترین کبوترها هم بعید بود تا چه رسد به سینه‌سرخ. پدرم می‌گفت: ‏‏"باز هم باید منتظر باشیم." آن‌ها می‌خندیدند، بخصوص آنکه برده بود. روی پاشنـ? در نشسته ‏بود، مداد را پشت گوشش گذاشته بود، گفت: "خان، شاید سینه‌سرخت تازگیها ددری شده." ‏پدرم حرفی نزد. می‌فهمید که؟ اگر کبوتری جای دیگری می‌رفت برای عشقباز ننگ بود، پشت ‏سرش لغز می‌خواندند. من هنوز نگهشان داشته‌ام. بال‌هاشان را چیده‌ام. نمی‌شود پروازشان ‏داد. قدغن کرده‌اند. وقتی رفتند، پدرم نمازش را خواند. سر حوض وضو گرفت و نماز ظهر و ‏عصرش را خواند. حضور قلب نداشت، از نگاه‌هایی که به کنگره می‌کرد می‌شد فهمید. آفتاب ‏هنوز بود که رفت روی پشت‌بام. نه، ببخشید، حالا یادم آمد، تا آخرین نفر پایش را از پاشنـ? در ‏خانه گذاشت بیرون، رفت بالا. مادر هم از حیاط خلوت آمده بود کنار حوض و به آسمان نگاه ‏می‌کرد. روی پشت بام که بود داد زد: "بابا حسین، بیا بالا ببین چیزی می‌بینی." آسمان صاف ‏صاف بود، یک جور رنگ آبی که فقط در مینیاتورها می‌شود دید. اول فکر کردم یک چیزی ‏می‌بینم، یک نقطـ? سفید. بعد دیگر ندیدم. پدرم هم ندید. عملی‌ها وقتی خمار باشند خیلی ‏بداخم می‌شوند. پدرم خمار نبود، گفت: "میزان کن میان دو انگشتت تا من هم بتوانم ببینم." ‏دو سه دفعه مچ دستم را کشید. خودم هم نمی‌دیدم، اما فکر می‌کردم هست. شاید هم ‏واقعاً بود، توی آن آبی زلال. البته بعدها عینک گذاشتم، معلم که شدم. سر نماز هم دائم ‏چشمش به کنگره بود که دیگر نارنجی می‌زد. اول من دیدمش، اما مادرم داد زد. داشت ‏ظرف‌ها را توی حوض آب می‌کشید، استکان‌ها را با خاکستر شسته بود و حالا هر کدام را ‏بایست هفت دفعه توی آب می‌زد. روی کنگره نشسته بود. اول روی پشت بام نشسته بود ‏که دیگر ندیدیمش. پدرم سلام نداده آمده بود توی ایوان، داد می‌زد: "پس کجاست، زن؟" از ‏ایوان که پرید پایین تا انگار دوباره برود بالای بام دیدش. نشسته بود روی کنگره. وقتی ‏می‌خواست بنشیند با یک بالش بال می‌زد. وقتی هم نشست روی همان بال، بال چپش خم ‏شد. گفتم که سینه‌اش سرخ بود، اما در واقع سرخ نبود، قهوه‌ای بود. بقیـ? تنش سفید بود. ‏یک نیم‌طوق سیاه هم داشت. دیگر گرگ و میش بود. پدرم داد زد: "سینه‌اش، نامرد!" طرف ‏راستش بود، نزدیک بال راست. وقتی هم آمد پایین همان‌طور با یک بال آمد. روی زمین که ‏نشست درست پهن شد. پدرم اول رسید. سینه‌اش خونی بود، شکاف برداشته بود. می‌دانید ‏وقتی قرقی می‌خواهد به کبوتر بزند یکراست می‌آید به طرفش. اگر کبوتر جلد باشد و معلقی ‏هم نباشد، بال نمی‌زند، خودش را رها می‌کند، مثل سنگ. قرقی باز دور می‌زند. کبوتر هم باز ‏بال‌هایش را جمع می‌کند، همین طور، تا بالاخره برسد به سطح بام‌ها. اغلب که زنده در ‏می‌روند جاهای دیگر می‌افتند. قرقی به سینه‌سرخ زده بود، این درست، با بالش یا نوکش یا ‏پنجه‌هاش. شاید هم گرفته بودش. گفتم که دیدمش. همان نقطـ? سفید خودش بود، توی آن ‏آبی که گفتم، پس می‌پریده، تا آن وقت می‌پریده. پدرم گرو را برده بود، بدون شک. مادرم ‏گفت: "بدو برو منزل مشهدی اسدالله بهش بگو." پدرم داد زد: "گفتم بلند شو سوزن و نخ را ‏بیاور." به مادرم می‌گفت. کبوتر توی دست‌هاش بود. کاکلش را می‌بوسید. خوب، عشقباز بود ‏دیگر. حتم داشت که جایی دیگر نباید رفته باشد. برای عشقباز ننگ است که کبوترش را ‏کسی بگیرد. اما من مطمئنم ، حالا مطمئنم که پدرم قطع امید کرده بود. فکرش را بکنید حالا ‏سینه‌سرخ توی دو تا دستش بود و گریه می‌کرد. گفتم که نگذاشت عشقبازها را خبر کنم تا ‏بیایند و ببینند. شاید نمی‌خواست ... یا به دلیل همان ضنت بود که گفتم. به دستهای ‏خونی‌اش و سینـ? شکافتـ? سینه‌سرخ نگاه می‌کرد و گریه می‌کرد. از ناراحتی نبود، مطمئنم. ‏برای اینکه می‌دانست می‌ماند، زنده می‌ماند. گریـ? پدرم را ندیده بودم. بعد هم ندیدم. حتی ‏وقتی مادرم مرحوم شد گریه نکرد. اما ...»‏

می‌لرزد، شانه‌های صلاحی. خم شده بر گور خالی زنش، بی‌صدا، گریه می‌کند. می‌دوخته با ‏سوزن و نخ و گریه می‌کرده، حتماً. راعی گفت: «آقای صلاحی!»‏

چه بایست می‌گفت؟ هم اوست، مردک لنگ، کوزه به‎‌‎دست. کتاب دعایی هم دارد. زن‌ها دو ‏طرف قبر می‌نشینند، دو طرف سنگ. آب نشت نمی‌کند. باید گریه کنند. گریه برای صلاحی ‏تسکین‌دهنده نیست، یا مثلاً ... نه، هست، تسکینی است، آدم می‌فهمد که غمگین است، ‏می‌فهمد که دارد گریه می‌کند. سکوت بد است، نگاه خیره، چشم‌هایی که خشک است و ‏صورتی که هیچ چین تازه‌ای در آن نیست، مثل اینکه از صخره تراشیده باشند. وقتی که عرق ‏می‌خوردیم همین‌طورها بود. مسألـ? رنگ مطرح نبود، بعد بود، حجم و اینکه آدم می‌ترسد ‏دست بگذارد بر شانـ? او. مادر می‌گفت: «دلم گرفته بود.» بعد دیگر نبود، وقتی دست بر ‏سینه می‌کوبید اندوه تبلور نابش را از دست می‌داد. برای همین در مجالس فاتحه ذکر مصیبت ‏می‌کنند. اگر جوان باشد علی‌اکبر هست. اگر دختر باشد، کی؟ یکی هست. هفتاد و دو ‏تن‌اند، و حتی بیشتر. نظیرش را پیدا می‌کنند. اول از صاحب‎‌‎عزا می‌پرسند و بعد با آن ته صدا و ‏کشش کلمات و توسل به آیات و احادیث کاری می‌کنند تا همه در غم دیگری بگریند. کاش ‏می‌شد در همان مجموعه زیست. تنها، و بدون اتکاء به یک مجموعه نمی‌شود. صلاحی گفت: ‏‏«کاش زمین نمی‌گشت. اگر نگفته بودند، نمی‌گشت، کروی هم نبود.» زن‌ها صدایشان را ‏نمی‌توانند بلند کنند، نمی‌توانستند، حتی صدای هق‌هق گریه‌شان را. در لفاف این چادرهای ‏سیاه مأذون نبودند؛ همـ? تبلور غمی که به مرز عمل، به مرز حرکات و سکنات نمی‌رسید. نه، ‏مفری هست، اما نه برای صلاحی وقتی کنار گور ایستاده بود. ذاکر که به ذکر مصیبت ‏می‌رسید مأذون بودند، همه با هم شیون می‌زدند. ‏

‏«فبای آلاء ربکما تکذبان؟»‏

به ترجیع‌بند که می‌رسد هر دو زن گریه می‌کنند، با هم. صدایشان را می‌شود شنید، بیشتر ‏همین‌جاهاست که می‌شود شنید. مسألـ? عقول فروتر یا برتر نیست، احتیاج دارند. شعور ‏انسانی از بی‌مرزی می‌ترسد، نمی‌تواند. تا کی می‌شود ادامه داد؟ در برابر حادثه، نه، در ‏برابر مرگ یا هر چیز ناشناخته باید سدهایی باشد، پرده‌هایی باشد. تو خود حجاب خودی باید ‏باشد، حتی بیشتر از حجاب تن. قناری هم که می‌خواند فاصله می‌اندازد. طول سکوت‌ها، و ‏وقفه‌هایش، دقیقاً به یک اندازه نیست. اما اگر در بندش نباشی فکر می‌کنی مو نمی‌زنند. بعد ‏می‌خواند. ترجیع‌بند قناری سکوت‌هاست یا خواندن‌هاش؟ آداب و اخلاق و همـ? شایست و ‏ناشایست‌ها برای همین است؛ جدا شدن آدم‌هاست از همان آونگی که در فضای سینه و از ‏جایی نزدیکیهای سیب آدم آویخته است. ‏

زن‌ها دست‌هایشان را روی گور گذاشته‌اند و گریه می‌کنند. نمی‌شود دید، بخصوص ‏چشم‌هاشان را. از نزدیک اول سیاه می‌زند، اما اگر ببینی، اگر بشود دید میشی می‌زند. ‏تحملش برای من، نه، برای صلاحی مشکل است. از من چه کاری ساخته است؟‏

‏«آقای صلاحی، می‌خواهید برویم؟»‏

شانه‌هایش نمی‌لرزد، زیر دست نمی‌لرزد. صدای قاری را نشنیده، حتماً. هر شب عرق ‏می‌خورده.‏

‏«ببخشید، نشد، دیگر نتوانستم.»‏

عینکش را با دستمال کاغذی پاک می‌کند. تر است، پایین عینک. بر عصا تکیه می‌دهد و بلند ‏می‌شود. چشم‌های زن‌ها را نمی‌شود دید. فقط چهار دست سفید بر سنگ گور. اگر زنش را ‏با چادر نماز بکشد با خط البته، آسان‌تر است. فقط یک چشم یا دو چشم که بکشد بقیه را ‏می‌تواند به یاد بیاورد.‏

‏«متوجه شدید آقای صلاحی که این‌ها چه راحت گریه می‌کنند؟ هر هفته می‌آیند یا شاید ‏ماهی یک بار ...»‏

گوش نمی‌دهد. با یک قدم معمولی می‌توان عرض گوری را طی کرد، و بعد اگر بپیچی چند ‏گور کنار هم را لگد نکرده‌ای. بلندقد بوده. روی برگ‌های یاس گرد نشسته. وقتی که باد ‏می‌آید گرد و خاک می‌شود. اینجا هم گردباد می‌شود، همان‌طور که در بیابان؟ از دور انگار بر ‏زمین می‌خرامند. نه. مشبه‌به هیچ‌وقت آدم را راضی نمی‌کند. گردباد مثل گردباد، خاک مثل ‏خاک، باز یک چیزی. مرد ایستاده است. زن‌ها نشسته‌اند. دوتایشان آن لفاف را ندارند. عریانی ‏آزادی نیست، هرگز. محدودیت بیشتری است. با نگاه‌ها چه می‌توان کرد؟ زیر نگاه باید مواظب ‏دستش باشد یا پایش یا این تراش عجیب ران‌ها. خون و گوشت نیست. رنگ هم نیست. باید ‏دست کشید، با چشم بسته یا باز. زانوهایش برق می‌زد، بالاتر سفید می‌زد، نه، ترکیبی بود ‏از سایه و سفیدی و یک جور رنگ ... همـ? رنگ‌ها را باید روی تختـ? شستی پهلوی هم ریخت ‏تا بشود انتخاب کرد، تا بشود روی بوم کشید. یا چند رنگ را باید پهلوی هم کشید و دورتر ‏ایستاد، با یک چشم بسته و حتی پلک فرود آمد? چشم راست تا اطمینان پیدا کنی که همان ‏است که بایست می‌بود. با شکست نور چند رنگ با هم تداخل پیدا می‌کنند و ... این‌ها را ‏خیلی گفته‌اند. نمی‌شود. آن پوست زنده را نمی‌شود کشید، ثبت کرد. چی دیدم؟ مطمئن ‏نیستم، آن‌هم با یک نگاه سرسری. حتی اگر خیره نگاه می‌کردم همین‌طورها بود. صلاحی ‏ندید، حتماً. اما همیشه هست، همیشه چیزی، مفری، سدی، بهانه‌ای هست که بتوان بدان ‏آویخت، توی ذهن حتی و در قلمرو بی‌مرز تخیل. اما اگر خاطره‌ای باشد، وقتی بر یک نگاه، یک ‏حرکت دست که در حافظه مانده است درنگ کنی _ با وجود میرایی همان حرکت در قلمرو ‏واقعیت و میرایی بازتابش در ... نه، گذرایی ... همین طورهاست. کلافه می‌کند. برای صلاحی ‏آنچه مانده است خاطره است، خاطره‌هایی که به خط می‌رسند؛ دستی هست و ‏انگشت‌هایی. سر انگشت را که روی لبـ? میز فشار بدهی _ بسته به اینکه چطور فشار ‏بدهی _ فشار اگر بر نوک سر انگشت باشد ناخن سفید می‌زند. انگشت که مایل باشد یک ‏گوشه صورتی می‌زند و ... می‌شود با همین‌ها سرگرم شد. راه نجاتی هست. اما تکیه روی ‏یک چیز، یک حرکت کلافه می‌کند. پنج‌ضلعی نامنظم کافی نیست. باید خیلی باشد. با هر ‏کدام می‌شود ساعت‌ها وقت گذراند. هیچ نمی‌گوید. نمی‌خواهد. همان ضنت را دارد که ‏می‌گفت. پرسید: «آقای صلاحی، می‌بخشید که فضولی می‌کنم، اما خواستم بپرسم امروز ‏خاکش می‌کنید؟»‏

‏«بله، فکر می‌کنم.»‏

همان‌طور سر به زیر و از میان گورها. طول گام‌ها را طول و عرض گورها، کنار هم بودنشان یا ‏فاصله‌شان از هم تعیین می‌کند. همین هم مؤثر است، انصراف خاطری است، دور که بزنی، ‏وقتی کنار نرده‌ای که سبز است بایستی، یا به نسترن نگاه کنی.‏

‏«جواز دفن صادر شده؟ یعنی خواستم بگویم باید ...»‏

‏«بله، صبح دنبالش بودم. پزشک قانونی از شاگردهای سابقم بود.»‏

‏«توی خانه‌تان که کسی نبود؟ فقط یک خانم بود.»‏

‏«زن‌پدر خانم بود. تلگراف کردم. پنجشنبه صبح. لازم بود، یعنی حقیقتش را بخواهید ترسیدم. ‏من به شما دروغ گفتم. خانم توی همان اتاق بود.»‏

‏«حدس می‌زدم.»‏

‏«پس چرا نماندید؟»‏

‏«همان‌وقت نه، بعد، امروز صبح. برای همین هم آمدم تا بلکه ... عرض کردم که. هنوز هم که ‏می‌بینید خاکش نکرده‌ایم.»‏

‏«بله، خاکش نکرده‌ایم. بیشتر از این هم اگر بماند بو می‌افتد. اما وقتی هم کردیم چه فایده؟ ‏برای همین دلم می‌خواست شما بمانید. نه، من وسوسـ? مثله کردن و اینها را نداشتم، ‏همان‌طور که نقاش بوف کور کرد. آدم جناز? کسی را که بیست سال باش سر کرده لخت ‏نمی‌کند تا بکشد، یا مثلاً تشریحش نمی‌کند تا بعد با آشنایی با آنچه زیر پوست هست ‏حرکتی را بکشد.»‏

‏«پس چرا خواستید من بمانم، یا تلگراف کردید؟»‏

‏«راستش نمی‌دانم، بگیرید شما هم محرم شده بودید، همان‌که عکس‌ها را دیده بودید یا ‏دیدید که من دارم چیزی می‌کشم کافی بود تا بشود ازتان خواهش کرد بمانید. اما من فکر ‏کردم خودتان می‌فهمید.»‏

‏«نشد، دیدید که.»‏

‏«بله. اما زن‌پدر خانم خودش را رساند، سر شب رسید. زن خوبی است. یک پسر بیست و دو ‏ساله دارد، نابرادری خانم است. با هم آمدند.»‏

از پشت شیشـ? عینک چشم‌هاش سرخ نمی‌زند. ریشش را تراشیده است. کراواتش سیاه ‏است، سبیل جو گندمی، وقتی مو سیاه و سفید باشد می‌گویند. نیست، موهایش سیاه ‏سیاه نیست، بنفش. رنگ، همه‌اش رنگ، و نه خط. چوب سیگارش سیاه است. قبلاً هم سیاه ‏بوده یا بعد که ...؟ به صرافتش نبودم. یادم نیست. دو چین کنار لب‌ها. گونه‌ها فرو رفته است، ‏سایه می‌خورد. نامادری عصا داشت؟ پیر بود. دوتا، یکی این طرف و یکی آن طرف، زیر بالش را ‏گرفته‌اند، پشت به دیوار مشبک ایستاده‌اند، که دیگر دیوار نیست. آفتاب که باشد، غروب‌ها، ‏روزن‌ها سرخ می‌زند، سرخ کمرنگ، با سایه‌ای که به هر روزن ابهامی می‌دهد که ... نه، ابهام ‏نیست، طراوت یک لحظه است، مثل خنکی شبستان‌ها. باد که از میان روزن‌ها بگذرد ‏شبستان‌ها را به یاد می‌آورد، همان خنکی ماندگار را. صلاحی گفت: «بعدازظهر که کاری ‏ندارید؟»‏

‏«نه، چطور؟ کاری از دست من ساخته است؟»‏

‏«نه، کاری که ندارم، ترتیب همـ? کارها را خودشان می‌دهند. اما خواستم مطمئن بشوم که ‏نی‌روید، مثل دیروز. البته رفتار شما خوب بود. تقصیر من بود که نتوانستم روشنتان کنم. هر ‏کس دیگری هم که جای شما بود نمی‌توانست بماند. ببینید، من از عصر چهارشنبه تا صبح ‏طرح کشیدم، یکی از همان بسته‌ها بود که باز نکردید. از اینکه سوزاندمشان، همه را، ‏متأسف نیستم. به‌دردخور نبودند. می‌گفتم، صبح که دیدم چیزی نشده، گفتم شاید از ‏خستگی است، اگر انصراف خاطری پیدا کنم شاید بشود، یا اگر کسی پهلویم باشد. برای ‏همین تلگراف کردم و بعد هم آمدم به دبیرستان. به دکتر هم تلفن کردم. شما که رفتید طرف ‏عصر آمد. برای اینکه ناراحتتان نکنم گفتم امروز صبح آمد. من داشتم لباس تنش می‌کردم. ‏نمی‌شد. دست‌هاش چوب شده بود، نقاشی‌ها را لوله‌نکرده ریختم توی دستدان. سه‌پایه را ‏هم بردم. کاغذهای سفید و آن چند بسته را هم گذاشتم توی دستدان. لباسش را پوشاندم. ‏حالا دیگر داشت کوبه را هم می‌زد. من داشتم زیپ پشتش را پایین می‌کشیدم. خوب، شما ‏دیگر حالا با من، با آن زن محرمید، گفتم انگار. اما اگر در را باز نمی‌گذاشتید شاید وقت ‏بیشتری پیدا می‌کردم. من گفتم، یادم است که گفتم ببندید. فقط فرصت کردم چادرنماز را ‏رویش بکشم، تا روی سینه. یقه‌اش درست نبود. جلو سینه‌اش دکمه می‌خورد، سه‌تا. ‏دیده‌اید که آن سفیدی گردن، برآمدگی آن دوتا استخوان ترقوه و بعد انحنای پستان‌ها چطور ‏سایه روشن پیدا می‌کند که فقط باید ... نقاش‌ها، نقاش‌های کلاسیک مرده‌ای را تشریح ‏می‌کردند، دور از چشم کلیسا. دکتر حتماً این چیزها را می‌دانست، آن‌هم وقتی سر زده آمد ‏تو.»‏

راعی گفت: «باور بفرمایید من در را به هم زدم. شاید هم خیلی خورده بودم. آخر ظهرها ‏عادت ندارم.»‏

‏«شاید بایست پیش می‌آمد. همین را می‌خواستم توضیح بدهم، شاید هم برای خودم، مثلاً ‏اینکه چرا تلگراف کردم. دکتر دیر یا زود سر می‌رسید. حرفی نزد. سلام کرد. کیف دستش بود. ‏گوشی را گذاشت روی سینه‌اش. آن انحنا را که گفتم تا آن وقت و با آن دقت ندیده بودم. دیر ‏شده بود. دیگر نمی‌شد. بیست سال کم نیست. آدم فکر می‌کند که هست، که همیشه ‏هست، امشب که نشد، امروز اگر نکشیدی ... همین را می‌خواستم بگویم. می‌دانستم دکتر ‏مشکوک شده است. موهاش عجیب پریشان شده بود. زنم را می‌گویم. شانه را یادم رفته بود ‏یک گوشه‌ای پنهان کنم. وقتی شما رفتید موهاش را شانه کردم بعد هم رفتم به کبوترها دانه ‏دادم، آّب حوض را هم به‌هم زدم و برگشتم ببینم اقلاً یک حالتش ایجاد شده، یا نه. نشده بود. ‏از عکس‌هاش چیزی دستگیرم نشد. شاید جلو یک مرد غریبه سرش را یک طور دیگر شانه ‏زده بود. عکس‌ها با هم تفاوت داشتند، خیلی. پیراهنش را که پوشاندم دیدم موهاش درست ‏همان‌طور شده که می‌خواستم، که دیده بودم. یادم نیامد کی. اما همان‌طور بود که بایست ‏می‌کشیدم. دیر شده بود. گفتم که در می‌زد، اول کوبه را زد. بعد هم که سرزده آمد. دکتر ‏گفت: "نسخه‌هاش خدمتتان هست؟" توی یک مجری گذاشته بود، خودش. خیلی گشتم. یک ‏دسته بود. ورق زد. فکر می‌کنم وقتی من رفته بودم دنبال نسخه‌ها همه جای زنم را دیده بود. ‏مشکوک شده بود. آن چین ظریف میان دو ابروش بود. نسخه‌ها را که دید، یکی‌یکی، گفت: ‏‏"سکته بوده." همه‌جاش را دیده بود، مطمئنم. از موهاش فهمیدم. به هم خورده بود، تغییر ‏کرده بود. حتی دکتر سعی کرده بود با دست صافش کند. شاید فکر کرده موهاش صاف بوده. ‏و یا یادش نمانده که موها را به چه حالتی باید دربیاورد تا من نفهمم. جواز دفن را صادر کرد. ‏مثل اینکه همان وقت بود که تسلیت گفت. وقتی خواست برود چون می‌دانستم که دیده، ‏همان نیمی را که تمام نکرده بودید _ ته استکانتان هم هنوز داشت _ گفتم: "دکتر، ‏می‌خواهید لبی تر کنید؟" گفت: "نه، متشکرم. اما خواستم بپرسم، البته فضولی است، باید ‏ببخشید، اما آخر چرا کسی را خبر نکرده‌اید؟" گفتم: "تلگراف کرده‌ام می‌رسند. اینجا هم که ‏می‌دانید کسی را ندارم." گفت: "می‌فهمم. اگر از من کمکی ساخته است ..." اما گفتن اینها ‏چه فایده دارد؟ نیم‌ساعتی ماند. یک استکان هم نخورد. تاب نیاورد، مثل شما. کاش می‌ماند، ‏یا شما می‌ماندید. توضیحش مشکل است. آدم نمی‌تواند یک‌تنه باش روبه‌رو بشود. اگر ‏می‌ماندید شاید می‌توانستم چیزی بکشم، چیزی مثل همان موهای به هم ریخته که فقط یک ‏لحظه دیدم و تصمیم گرفتم هر طور شده ثبتش کنم.» ‏

چهار نفرند، تابوت به‌دوش. نگاه نمی‌کند، اما می‌داند، دیده است که می‌آیند. گفت: «با این‌‏همه مهم نیست. تنها دلخوشی من این است که همه‌چیز اینجاست، گیرم هم که نتوانم ‏چیزی بکشم.»‏

می‌دانم به پیشانی اشاره کرده است، نه به قلب. در دل نیست. شاید حتی اشاره نکرده. ‏نامادری را می‌آورند. و در کتاب آداب‌الشیعه آمده است که سید قادر شوشتری روایت کرده ‏است از احمد بن محمد بن ‌احمد اسحاقی و او روایت کرده است از ابوالفتح حسن بن ‏محمد رادویانی که از ثقات و فحول محدثین است و او روایت کرده است از محقق متتبع ‏علامـ? عاملی که او روایت کرده است از عبدالعظیم عزیزی صاحب البرید و او روایت کرده ‏است از محمد ابن علی بن حسین بن موسی فقیه بغدادی که او روایت کرده است از ‏کافی قریشی و او روایت کرده است از ابن‌عباس که گفت شنیدم از سیدالمرسلین و ‏خاتم‌النبیین که فرمود هر مسلمان از امت من که به تشییع برود مسلمانی را هفت قدم، و ‏به روایتی دیگر آمده است در جامع‌الاحادیث که از امهات کتب حدیث است که بردارد ‏مسلمانی را به دوش و تا گور ببرد خدای کریم آسان کند برای او عذاب شب اول قبر را؛ و ‏آمده است که آتش تن او را نسوزاند و خدای _عّزشأنهُ‌_ نصیب کند او را هفت قصر از قصور ‏بهشتی؛ و به حدیثی معتبر آمده است که خدای او را نمیراند تا او را بیامرزد. ‏

تند می‌روند، از روی گور. نامادری نشسته است و حالا فقط صلاحی است، پشت تابوت، تنها. ‏روی گورها پا می‌گذارد. اما حالا باید دور بزند و از کنار نرده رد بشود. پایـ? چراغ برای گذاشتن ‏چراغ است یا شمع؟ شب‌ها روشن می‌کنند. روز هم می‌شود. از خاک به خاک، توی آن ‏دهانه‌ای که حالا حتماً از سایه پر شده است، آن‌هم وقتی دیگر زمین گرد است و می‌گردد. ‏اما هست، دارد، همیشه و تا زنده است با او است، با آقای میرزا حسین صلاحی است، ‏حتی اگر نکشد. اما من، من که سید محمد راعی خلف مرحوم سید علی‌خان راعی‌ام ندارم، ‏نیست. فقط همان است که دیدم در قاب پنجره، که حالا نیست، انگار نبوده است، ندیده‌ام. ‏همین است که هست، نباید گریه کرد. نمی‌شود. من بیرون از مجموعه‌ام. آقای صلاحی اگر ‏عینک نگذارد، زیر نور شمع یا در پرتو غروبی ناقص می‌تواند ببیند که موفق شده است. و من ‏اگر بنشینم، همین‌جا، روی این سنگ قبر _ گور هر که می‌خواهد باشد _ می‌توانم ‏دست‌هایم را جلو صورتم بگیرم، جلو دهانم تا صدایم بیرون نیاید و با لرزش شانه‌ها بخندم. ‏می‌شود. حتی اگر تصمیم بگیرم می‌توانم بی‌صدا بخندم.‏

پایان جلد اول

قرار بود منتشر ‌شود:‏
خاک دامنگیر (جلد دوم برهء گمشدهء راعی)‏
دابة‌الارض (جلد سوم برهء گمشدهء راعی)‏

این دو جلد را نویسنده ناتمام رها کرد .‏http://zendegibahar.parsiblog.com/سینا