نوجوانی دوره ای از زندگی است که نخستین تجارب زندگی در حساس ترین دوران رشد انسان رخ می دهد. آینده نگری، شور، عشق، غریزه جنسی، تحصیل و شغل آینده و تثبیت هویت، همه در این دوران شکل می گیرند.

 تعریف بلوغ:
 نوجوانی دوره ای از مراحل رشد انسان است که حد فاصل کودکی و جوانی محسوب شده و مشخصه اصلی آن بلوغ و پدیدار شدن ویژگی های جنسی در فرد است. سن آغاز بلوغ با توجه به ویژگیهای اجتماعی و فرهنگی، زیست بوم و تفاوت های فردی به ویژه خصائص ارثی در جوامع، شهرها و یا حتی خانواده های مختلف متفاوت است، در سال های اخیر ارتباطات نیز به عنوان یکی از عوامل موثر در بلوغ زودرس مطرح شده است.
 روانشناسان رشد می گویند ارزیابی ها نشانگر آن است که سن آغاز بلوغ بطور کلی از قرن بیستم تا اولین دهه قرن بیست و یکم در چندین مرحله پایین تر آمده است؛ آغاز بلوغ در دهه شصت به زیر پانزده سال رسید و در دهه نود به چهارده سال و گفته می شود که هم اکنون در اروپا و آمریکا بین دوازده تا سیزده سال است. در آب و هوای گرمسیری بلوغ زودتر از آب و هوای سردسیر رخ می دهد، و البته تابع شرایط فرهنگی و متغیرهای خاص منطقه نیز هست . بین دختران و پسران در آغاز بلوغ تفاوت چشمگیری به چشم می خورد، دختران زودتر به بلوغ می رسند و زودتر مرحله بلوغ را به پایان می رسانند ولی پسران ممکن است بیشتر از یک و یا حتی دو سال از دختران در رسیدن به بلوغ عقب بمانند.
 نوجوان از نظر بدنی در حال دگرگونی و تحول، از لحاظ عاطفی نابالغ، از جهت تجربه محدود، از دیدگاه فرهنگی تابع محیط است
 بین طبقات مختلف اجتماعی نیز تفاوت هایی دیده می شود به طوری که در طبقه فقیر معمولا بلوغ زودتر آغاز می شود. اگرچه عواملی چون رسانه ها و گستردگی و در دسترس بودن آنها رفته رفته این تفاوت را به سوی متعادل شدن پیش می برد. سن شروع نوجوانی در ایران و بیشتر کشورهای اروپایی از 12 و 13 سالگی شروع و در 18 و 19 سالگی خاتمه می یابد...
 ویژگی های نوجوانی:
 برخی از مردم تصور می کنند که نوجوانان دمدمی مزاج، افراط گرا، بی بند و بار، پیرو مد و یا شورشی هستند در حالی که تمام این خصائص بخشی از بحران بلوغ محسوب می شود. در واقع نوجوان در این دوران بطور دائمی در حال تغییر و تکامل است. از همین روست که ممکن است دیدگاه های متفاوت و متعارض در هر دوران نسبت به موضوعات یکسان از خود نشان دهند و یا حالات روانی متفاوتی داشته باشند، گاهی بسیار پر شر و شور و گاهی آرام و درونگرا. درهمین دوران است که نوجوان باید با یکی از مهمترین بحران های روانی زندگی خود رو در رو شود: بحران بلوغ...
 نوجوان ویژگی های منحصر به فردی دارد که هاروکس یکی از روانشناسانی که در دهه های گذشته به مطالعه در زمینه روانشناسی نوجوانی پرداخته است آنها را چنین دسته بندی می کند:
 * از نظر بدنی در حال دگرگونی و تحول، از لحاظ عاطفی نابالغ، از جهت تجربه محدود، از دیدگاه فرهنگی تابع محیط
 * همه چیز می خواهد، اما نمی داند چه چیز باید بخواهد
 * فکر می کند همه چیز می داند اما چیزی نمی داند
 * تصور می کند همه چیز دارد اما در واقع چیزی ندارد
 * نه از مزایای کودکی بهره می برد و نه از امتیازات بزرگسالی
 * در رویا و تخیل زندگی می کند اما با واقعیت رو در روست
 نوجوان در این دوران بطور دائمی در حال تغییر و تکامل است. از همین روست که ممکن است دیدگاه های متفاوت و متعارض در هر دوران نسبت به موضوعات یکسان از خود نشان دهند
 انقلاب جسمانی و روانی:
 نوجوانان در طول چند سال بارها تغییر می کنند نه تنها از نظر جسمانی بلکه همچنین از نظر روانی.
 دگرگونی های جسمانی و روانی با ترشح غده های جنسی آغاز و با ترشحات سایر غدد نظیر هیپوفیز و فوق کلیوی تکمیل می شود. متابولیسم شدید، ماهیچه های قوی، رشد استخوان ها، رشد سریع تر ساق های پا به نسبت بالا تنه بخشی از ویژگیهای این دوران است. به علاوه حجم قلب به دوبرابر افزایش می یابد که همزمان با بالارفتن فشار خون است. اما رشد مغز به نسبت دوران کودکی چندان سریع نیست و بسیار ناچیز جلوه می کند.
 دانستن این نکات به نوجوانان کمک می کند تا با آگاهی و شناخت این دوران را طی کنند و در هنگام مواجهه با تغییرات و تحولات درونی آن را غیر عادی و بیمارگونه تلقی نکنند . بلکه این سیر رشد را به عنوان مراحلی برای ورود به دنیای بزرگسالی بدانند و در جهت تکمیل اطلاعات ، و ایجاد آرامش درونی و حقیقت یابی تلاش نمایند.
 دکتر ظهرابی